کالیبراسیون کولیس و میکرومتر؛ چگونه دقت ابزار اندازه‌گیری خود را حفظ کنیم؟
دقت در اندازه‌گیری، اساس تمام فعالیت‌های فنی و صنعتی است. در هر کارگاه، آزمایشگاه یا خط تولید، ابزارهایی مانند کولیس و میکرومتر نقش اصلی را در کنترل کیفیت ایفا می‌کنند. این دو ابزار اگرچه هر دو برای اندازه‌گیری طراحی شده‌اند، اما از نظر دقت، ساختار و کاربرد تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند. اگر هنوز به‌طور کامل تفاوت عملکرد آن‌ها را نمی‌دانید، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا مقاله‌ی «مقایسه کولیس و میکرومتر؛ کدام ابزار برای اندازه‌گیری دقیق‌تر مناسب است؟» را مطالعه کنید تا شناخت دقیق‌تری از نحوه عملکرد هر ابزار پیدا کنید.
اما داشتن ابزار دقیق به‌تنهایی کافی نیست. حتی بهترین کولیس یا میکرومتر هم با گذشت زمان و استفاده مداوم، ممکن است دچار خطای اندازه‌گیری شود. در چنین شرایطی، انجام کالیبراسیون کولیس و تنظیم مجدد دقت ابزار، امری حیاتی است.
در این مقاله از ابزار تی ام، قصد داریم به‌صورت گام‌به‌گام فرآیند کالیبراسیون کولیس و میکرومتر را توضیح دهیم؛ از آماده‌سازی ابزار و محیط گرفته تا آزمون دقت، استانداردهای جهانی و نکات نگهداری برای افزایش عمر و صحت عملکرد ابزارهای اندازه‌گیری.
کالیبراسیون چیست و چرا اهمیت دارد؟
کالیبراسیون یعنی مقایسه و تنظیم ابزار اندازه‌گیری با یک وسیله مرجع که دقت آن توسط سازمان‌های استاندارد تأیید شده است.
در عمل، کالیبراسیون دو هدف دارد:
-
بررسی اینکه ابزار هنوز دقت اولیه خود را دارد یا خیر.
-
اصلاح خطاهای احتمالی با تنظیم یا اصلاح نرم‌افزاری.
در صنایع دقیق مانند خودروسازی، هوافضا، پزشکی یا قالب‌سازی، خطای کمتر از یک‌صدم میلیمتر هم ممکن است باعث رد شدن کل محصول شود. بنابراین انجام کالیبراسیون کولیس و کالیبراسیون میکرومتر به‌صورت منظم بخشی حیاتی از کنترل کیفیت به‌شمار می‌رود.
زمان مناسب برای کالیبراسیون کولیس
زمان‌بندی کالیبراسیون بستگی به نوع کار، محیط استفاده و دفعات مصرف دارد. اما به‌طور کلی، توصیه می‌شود:
-
در محیط‌های صنعتی سنگین، هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار
-
در محیط‌های آزمایشگاهی، هر سال یک‌بار
-
در صورت مشاهده خطای اندازه‌گیری یا سقوط ابزار، فوراً
همچنین، کولیس‌های دیجیتال به دلیل حساسیت الکترونیکی بیشتر باید زودتر بررسی شوند.
کولیس صفر تا 300 میلیمتر
کولیس صفر تا 200 میلیمتر
کولیس صامو پرشین مدل G 150 گستره 150 – 0 میلی متر
کولیس پلاستیکی 15 سانتیمتر
کولیس دیجیتال گستره150-0 میلیمتر
مراحل کالیبراسیون کولیس
۱. آماده‌سازی ابزار و محیط
قبل از شروع کالیبراسیون کولیس، باید ابزار و محیط را آماده کنید:
-
دمای محیط حدود ۲۰ درجه سانتی‌گراد باشد (استاندارد ISO).
-
کولیس کاملاً تمیز، خشک و بدون براده فلزی باشد.
-
فک‌ها و خط‌کش کولیس را با پارچه نرم تمیز کنید.
۲. بررسی نقطه صفر
کولیس را ببندید و بررسی کنید آیا عدد صفر دقیقاً منطبق است یا خیر. در صورت انحراف جزئی، باید صفر ابزار تنظیم یا به بخش تعمیرات ارسال شود.
۳. تست طول‌های مختلف
با استفاده از بلوک‌های مرجع (Gauge Blocks) در اندازه‌های مشخص (مثلاً 10mm، 25mm، 50mm، 100mm) دقت کولیس را بررسی کنید.
مقدار خوانده‌شده روی کولیس باید با مقدار واقعی مرجع مطابقت داشته باشد. هرگونه اختلاف باید یادداشت و در برگه کالیبراسیون ثبت شود.
۴. بررسی فک‌های داخلی و عمق‌سنج
بسیاری از کاربران فقط فک خارجی را کالیبره می‌کنند، اما بخش‌های دیگر نیز اهمیت دارند:
-
فک داخلی برای اندازه‌گیری قطر سوراخ‌ها
-
میله عمق‌سنج برای بررسی عمق شیارها و حفره‌ها
اگر اختلاف در این بخش‌ها وجود داشته باشد، ممکن است کولیس برای کارهای دقیق نامناسب شود.
۵. ثبت نتایج در گواهی کالیبراسیون
در پایان، تمام داده‌ها در فرم مخصوص ثبت می‌شود. در برگه کالیبراسیون مواردی مانند:
-
تاریخ انجام
-
دمای محیط
-
مقدار واقعی و مقدار اندازه‌گیری‌شده
-
اختلاف و وضعیت نهایی (قبول/رد)
ذکر می‌شود.
روش کالیبراسیون میکرومتر
فرآیند کالیبراسیون میکرومتر مشابه کولیس است، با این تفاوت که دقت کار بالاتر و حساسیت ابزار بیشتر است.
مراحل:
-
تنظیم صفر با استفاده از بلوک صفر یا میله مرجع.
-
اندازه‌گیری بلوک‌های مرجع در فواصل مشخص.
-
کنترل حرکت روان پیچ اندازه‌گیر و ترک‌دار (Ratchet).
-
بررسی خط موازی فک‌ها با بلوک مرجع.
-
ثبت اختلاف در جدول کالیبراسیون.
در صورت مشاهده خطای بیش از ۰.۰۲ میلیمتر در محدوده ۰ تا ۲۵ میلیمتر، میکرومتر باید سرویس یا تعویض شود.
میکرومتر خارج سنج مدل YP001 0-25 میلیمتر
میکرومتر خارج سنج 25-0 میلیمتر
استانداردهای جهانی برای کالیبراسیون کولیس
استانداردهای معتبر بین‌المللی شامل موارد زیر هستند:
-
ISO 13385-1: استاندارد کالیبراسیون و آزمون کولیس‌ها.
-
ISO 3611: استاندارد میکرومترهای پیچی.
-
DIN 862: استاندارد اروپایی اندازه‌گیری کولیس.
در مراکز صنعتی بزرگ، انجام کالیبراسیون طبق این استانداردها الزامی است و نتایج در گواهی رسمی ثبت می‌شود.
نکات حرفه‌ای برای حفظ دقت کولیس و میکرومتر
-
هرگز ابزار را پس از استفاده در محیط مرطوب یا پر گردوغبار رها نکنید.
-
از افتادن یا ضربه جلوگیری کنید.
-
پس از هر بار استفاده، ابزار را تمیز کرده و در جعبه مخصوص قرار دهید.
-
قبل از اندازه‌گیری، چند دقیقه ابزار را در همان دمای قطعه قرار دهید تا از انبساط حرارتی جلوگیری شود.
-
در محیط‌های صنعتی پر از لرزش، ابزار را روی پایه یا میز ضدلرزش استفاده کنید.
تفاوت کالیبراسیون کولیس دیجیتال و ورنیه‌ای
کالیبراسیون کولیس دیجیتال علاوه بر بررسی فیزیکی، نیاز به کنترل عملکرد نمایشگر نیز دارد.
گاهی اوقات صفحه دیجیتال به‌دلیل رطوبت یا ضربه اعداد اشتباه نشان می‌دهد، درحالی‌که فک‌ها دقیق‌اند.
بنابراین در کولیس دیجیتال باید هر دو بخش الکترونیکی و مکانیکی بررسی شوند.
هزینه و دوره کالیبراسیون در کارگاه‌ها
در کارگاه‌های صنعتی، معمولاً کالیبراسیون به‌صورت دوره‌ای توسط شرکت‌های تخصصی انجام می‌شود. هزینه این کار بسته به نوع کولیس یا میکرومتر و محدوده اندازه‌گیری متغیر است.
اما برای کارگاه‌های کوچک، داشتن بلوک مرجع و انجام کالیبراسیون کولیس به‌صورت دستی نیز می‌تواند دقت قابل قبولی ارائه دهد، به شرط آنکه در شرایط کنترل‌شده انجام شود.
چرا انجام کالیبراسیون را نباید به تعویق انداخت؟
بسیاری از خطاهای تولید، نه به خاطر طراحی یا متریال، بلکه به خاطر ابزارهای اندازه‌گیری تنظیم‌نشده است. کولیس یا میکرومتر بدون کالیبراسیون مثل ساعت بدون عقربه است: ظاهراً کار می‌کند، اما هیچ‌وقت دقیق نیست.
عدم انجام کالیبراسیون می‌تواند باعث رد شدن محصولات در کنترل کیفیت، افزایش ضایعات و کاهش اعتماد مشتری شود.
خرید ابزار دقیق و قابل‌کالیبره از ابزار تی ام
اگر ابزار شما از ابتدا استاندارد و دقیق نباشد، کالیبراسیون هم فایده‌ای ندارد. به همین دلیل، خرید از فروشگاه معتبر اهمیت دارد.
فروشگاه ابزار تی ام مجموعه‌ای از کولیس‌ها و میکرومترها را ارائه می‌دهد که همگی قابل‌کالیبره بوده و دقت آن‌ها توسط کارخانه تأیید شده است.
با خرید از ابزار تی ام از ضمانت اصالت، مشاوره تخصصی، ارسال سریع و خدمات پس از فروش حرفه‌ای بهره‌مند خواهید شد.
جمع‌بندی
کالیبراسیون، کلید حفظ دقت در اندازه‌گیری است. بدون آن، حتی دقیق‌ترین کولیس یا میکرومتر هم قابل اعتماد نخواهد بود. انجام کالیبراسیون کولیس و کالیبراسیون میکرومتر به‌صورت دوره‌ای، نه‌تنها دقت اندازه‌گیری را حفظ می‌کند، بلکه هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد و کیفیت نهایی را بهبود می‌بخشد.
اگر به دنبال ابزار دقیق، استاندارد و قابل‌اعتماد هستید، فروشگاه ابزار تی ام همراه حرفه‌ای شما در مسیر اندازه‌گیری دقیق است.
