تفاوت قلاویز متریک و اینچی؛ راهنمای انتخاب بهترین قلاویز برای رزوه‌زنی دقیق و حرفه‌ای
رزوه‌زنی یکی از مهم‌ترین مراحل در ساخت قطعات فلزی و اتصالات صنعتی است. برای ایجاد رزوه‌های داخلی دقیق، ابزار اصلی که استفاده می‌شود قلاویز است. اما قلاویزها انواع مختلفی دارند و یکی از مهم‌ترین تقسیم‌بندی‌های آن، متریک و اینچی بودن آن‌هاست. بسیاری از افراد هنگام خرید یا استفاده از قلاویز نمی‌دانند باید کدام سیستم رزوه را انتخاب کنند یا اصلاً تفاوت قلاویز متریک و اینچی چیست.
اشتباه در انتخاب نوع قلاویز می‌تواند باعث شود رزوه با پیچ یا مهره همخوانی نداشته باشد، ابزار آسیب ببیند، رزوه‌ها خراب شوند یا حتی کل قطعه دوباره‌کاری شود. به همین دلیل شناخت تفاوت این دو نوع قلاویز برای هر کاربر، کارگاه‌های کوچک تا خطوط تولید صنعتی، ضروری است.
اگر با اصول رزوه‌کاری آشنا نیستید، مطالعه‌ی مقاله‌ی «آموزش قلاویز و حدیده؛ یاد بگیرید مثل حرفه‌ای‌ها رزوه‌زنی کنید» می‌تواند درک بهتری از عملکرد ابزار و تفاوت استانداردها به شما بدهد.
در این مقاله جامع از ابزار تی‌ام، تمام تفاوت‌های قلاویز متریک و اینچی را با زبانی ساده اما دقیق بررسی می‌کنیم. همچنین توضیح می‌دهیم هر نوع برای چه پروژه‌ای مناسب‌تر است و هنگام خرید باید به چه نکاتی توجه کنید. این راهنما هم برای حرفه‌ای‌ها کاربردی است و هم برای کسانی که تازه وارد دنیای رزوه‌کاری شده‌اند.
قلاویز متریک چیست؟
قلاویز متریک رایج‌ترین سیستم رزوه‌زنی در ایران و بسیاری از کشورهای جهان است. استاندارد مرجع آن ISO Metric Thread است و واحد اندازه‌گیری آن میلیمتر می‌باشد. یعنی در این سیستم، قطر اسمی قلاویز و همچنین گام رزوه همگی بر اساس میلیمتر تعریف می‌شوند.
برای مثال قلاویز M6x1 یعنی:
قطر اسمی رزوه: ۶ میلیمتر
گام رزوه: ۱ میلیمتر
رزوه‌های متریک معمولاً زاویه ۶۰ درجه دارند و برای ساخت پیچ‌ومهره‌های استاندارد در ایران، اروپا و کشورهای آسیایی استفاده می‌شوند. به همین دلیل در اکثر کارگاه‌های تراشکاری و تعمیرات، قلاویز متریک پرکاربردترین نوع است.
قلاویز اینچی چیست؟
قلاویز اینچی بر اساس استانداردهای آمریکایی و بریتانیایی طراحی شده است. در این سیستم، اندازه‌گیری‌ها با اینچ انجام می‌شود و گام رزوه نیز نه بر اساس میلیمتر، بلکه بر اساس تعداد دندانه در هر اینچ بیان می‌شود.
این سیستم معمولاً با نمادهای زیر دیده می‌شود:
UNC = Unified National Coarse (گام درشت)
UNF = Unified National Fine (گام ریز)
مثلاً قلاویز 1/4-20 UNC یعنی:
قطر اسمی: یک‌چهارم اینچ
تعداد دندانه در هر اینچ: ۲۰
رزوه اینچی معمولاً در صنایع آمریکایی، ماشین‌آلات وارداتی، تجهیزات نفتی و برخی دستگاه‌های خاص که از استانداردهای بین‌المللی قدیمی استفاده می‌کنند، دیده می‌شود.
قلاویز حدیده متال استارمدل p20 مجموعه 32 عددی
مشخصات
-
ابعاد بسته‌بندی26×4×11 سانتی‌متر
-
وزن1.250 گرم
-
ویژگی‌های مته و سریبستهبندی مجموعه
-
توضیحات مجموعه- دارای شیار - دارای 3 عدد قلاویز m3 - دارای 3 عدد قلاویز m4 - دارای 3 عدد قلاویز m5 - دارای 3 عدد قلاویز m6 - دارای 3 عدد قلاویز m8 - دارای 3 عدد قلاویز m10 - دارای 3 عدد قلاویز m12 - دارای حدیده به سایزهای m3، m4، m5، m6، m8، m10، m12 - دارای 1 عدد دسته حدیده به طول 22 سانتی متر - دارای 1 عدد دسته قلاویز با فک متحرک به طول 20 سانتی متر - دارای پیچ گوشتی ساعتی به طول 10 سانتی‌متر - دارای کاتر در سایزهای 0.6، 0.7، 0.75، 0.8، 2.7، 0.5، 2.8، 1.75، 1.5، 1.25، 0.9
-
جنس کالافلز
-
کاربریفلز
-
وزن بسته بندی1.250 کیلوگرم
-
سایر توضیحات- دارای بسته بندی فلزی قفل دار با 16×4×11 سانتی‌متر و وزن 1.275 گرم
قلاویز چپ گرد دو طرفه مدل 1.2-3.4 سایز 50-25 میلی متر
تفاوت اصلی قلاویز متریک و اینچی در چیست؟
این دو سیستم تفاوت‌های مهمی در شکل اندازه‌گیری، کاربرد، استانداردها و طراحی دارند که باعث می‌شود نتوان آن‌ها را جایگزین یکدیگر کرد.
در قلاویز متریک، همه چیز بر حسب میلیمتر است؛ قطر و گام رزوه عددی کاملاً مشخص و ثابت دارد. اما در رزوه اینچی، قیاس بر اساس تعداد دندانه در هر اینچ انجام می‌شود که الگوی متفاوتی از رزوه ایجاد می‌کند.
زاویه رزوه در هر دو سیستم ۶۰ درجه است ولی گام‌ها، شکل دندانه و استانداردها با هم فرق دارند. همچنین در قلاویز متریک گام دقیق و ثابت است، اما در اینچی گام با تغییر تعداد دندانه در اینچ تعیین می‌شود و معمولاً تنوع بیشتری دارد.
در عمل، حتی اگر قطر قلاویز متریک و اینچی نزدیک هم باشند، هرگز نمی‌توان آن‌ها را جایگزین هم کرد، زیرا پیچ و مهره متریک در رزوه اینچی گیر می‌کند یا بالعکس.
چرا شناخت تفاوت قلاویز متریک و اینچی مهم است؟
در کارگاه‌ها بارها دیده شده که یک قطعه صنعتی بر اساس استاندارد آمریکایی ساخته شده اما کاربر از قلاویز متریک استفاده کرده و نتیجه آن رزوه‌هایی بوده که هیچ پیچی روی آن بسته نمی‌شود.
این اشتباه هم زمان را تلف می‌کند، هم به ابزار لطمه می‌زند، هم هزینه دوباره‌کاری دارد.
به همین دلیل قبل از شروع کار باید مشخص باشد که قطعه از چه استانداردی پیروی می‌کند. اگر دستگاه وارداتی آمریکایی باشد، تقریباً همیشه باید از استانداردهای UNC و UNF استفاده کرد. اگر ساخت ایران، اروپا یا چین باشد، ۹۰ درصد مواقع رزوه متریک است.
تشخیص متریک یا اینچی بودن قلاویز چگونه انجام می‌شود؟
یکی از روش‌ها نگاه کردن به علامت حک‌شده روی ساقه قلاویز است. قلاویزهای متریک معمولاً با حرف M شروع می‌شوند. اما قلاویزهای اینچی شامل اعدادی بر اساس کسری از اینچ (مانند 1/4، 1/2، 5/16) هستند.
همچنین نوع گام متفاوت است. در متریک، گام بسیار منظم است (مثل ۱، ۱.۲۵، ۱.۵)، اما در اینچی عدد گام بر اساس TPI نوشته می‌شود (مثل 20، 24، 28).
برای تشخیص روی قطعه کار هم می‌توان از پیچ هم‌سایز یا کولیس دیجیتال استفاده کرد. رزوه متریک ظاهری «منظم‌تر» و فاصله‌های دقیق میلی‌متری دارد، در حالی که رزوه اینچی معمولاً گام‌های ریزتر یا درشت‌تر با الگوی متفاوت دارد.
جدول تبدیل تقریبی سایز قلاویز متریک به اینچی
بسیاری از کاربران هنگام کار با دستگاه‌های وارداتی نیاز دارند بدانند نزدیک‌ترین سایز اینچی به قلاویز متریک چیست. جدول زیر یک مقایسه تقریبی ارائه می‌دهد تا بتوانید قطرها را با هم مقایسه کنید؛ اما این اندازه‌ها جایگزین واقعی یکدیگر نیستند و هر استاندارد باید فقط با پیچ و مهره مخصوص خود استفاده شود.
| سایز متریک (Metric) | قطر اسمی (mm) | معادل تقریبی اینچی (inch) | سایز رایج UNC/UNF پیشنهادی |
|---|---|---|---|
| M3 | 3.0 mm | ≈ 0.118″ | 4-40 UNF |
| M4 | 4.0 mm | ≈ 0.157″ | 8-32 UNC |
| M5 | 5.0 mm | ≈ 0.197″ | 10-24 UNC |
| M6 | 6.0 mm | ≈ 0.236″ | 1/4-20 UNC |
| M8 | 8.0 mm | ≈ 0.315″ | 5/16-18 UNC |
| M10 | 10.0 mm | ≈ 0.393″ | 3/8-16 UNC |
| M12 | 12.0 mm | ≈ 0.472″ | 1/2-13 UNC |
| M14 | 14.0 mm | ≈ 0.551″ | 9/16-12 UNC |
| M16 | 16.0 mm | ≈ 0.629″ | 5/8-11 UNC |
| M18 | 18.0 mm | ≈ 0.708″ | 3/4-10 UNC |
| M20 | 20.0 mm | ≈ 0.787″ | 13/16-16 UNS (تقریبی) |
| M24 | 24.0 mm | ≈ 0.945″ | 1″-8 UNC |
توجه: این جدول فقط راهنمای تقریبی است و قابل جایگزین کردن واقعی نیست. رزوه متریک و اینچی هرگز کاملاً هم‌سایز نیستند و فقط برای مقایسه قطر استفاده می‌شود.
در چه مواردی باید از قلاویز متریک استفاده کنیم؟
قلاویز متریک در صنایع زیر به‌صورت گسترده استفاده می‌شود:
- کارگاه‌های تراشکاری
- اتصالات صنعتی عمومی
- صنایع خودروسازی
- ساخت قطعات فلزی عمومی
- سازه‌های فلزی
- قطعات تولید داخل
به زبان ساده، اگر پیچ یا مهره‌ای که دارید سایز M دارد (مثل M6، M10، M12)، باید از قلاویز متریک استفاده کنید.
در چه مواردی باید از قلاویز اینچی استفاده کنیم؟
رزوه اینچی معمولاً در صنعت‌های آمریکایی و تجهیزات خاص دیده می‌شود. مثل:
- ماشین‌آلات آمریکایی
- تجهیزات نفتی وارداتی
- برندهای خاص ابزار دقیق
- خطوط تولید قدیمی اروپایی
- قطعات هیدرولیک و پنوماتیک وارداتی
اگر پیچ یا قطعه‌ای که بررسی می‌کنید سایزهایی مانند 1/2-13 یا 3/8-16 دارد، یعنی باید از قلاویز اینچی استفاده کنید.
تفاوت قلاویز متریک و اینچی از نظر گام
گام رزوه متریک بر اساس میلیمتر است. قلاویز M10 گام ۱.۵ یعنی فاصله بین هر دندانه ۱.۵ میلیمتر است.
اما در رزوه اینچی، گام به‌صورت «تعداد دندانه در هر اینچ» بیان می‌شود. مثلاً قلاویز 1/4-20 یعنی در هر یک اینچ، ۲۰ دندانه وجود دارد.
این تفاوت باعث می‌شود طرح رزوه این دو استاندارد کاملاً متفاوت باشد و پیچ متریک هرگز در رزوه اینچی بسته نشود.
جدول مقایسه قلاویز متریک و اینچی
همان‌طور که در جدول زیر مشخص است، تفاوت قلاویز متریک و اینچی تنها در واحد اندازه‌گیری نیست؛ بلکه تمام ساختار رزوه‌کاری، استاندارد گام، نوع قطر و کاربرد صنعتی این دو سیستم با هم متفاوت است. به همین دلیل انتخاب صحیح قلاویز کاملاً وابسته به استاندارد پیچ یا قطعه‌ای است که با آن کار می‌کنید.
| ویژگی | قلاویز متریک | قلاویز اینچی |
|---|---|---|
| استاندارد رزوه | ISO Metric Thread | UNC / UNF (آمریکایی) |
| واحد اندازه‌گیری قطر | میلیمتر (mm) | اینچ (inch) به‌صورت کسری |
| نوع گام رزوه | بر اساس فاصله بین دندانه‌ها (مثلاً 1 یا 1.25 mm) | بر اساس تعداد دندانه در هر اینچ (TPI) مثل 20 یا 24 |
| نمونه کدگذاری | M6x1 – M10x1.5 | 1/4-20 UNC – 3/8-24 UNF |
| ظاهر رزوه | گام یکنواخت و میلی‌متری | گام ریز یا درشت بسته به TPI |
| زاویه دندانه | ۶۰ درجه | ۶۰ درجه (در UNC/UNF) |
| محیط‌های استفاده | صنایع ایران، اروپا، آسیا، قطعات عمومی | ماشین‌آلات آمریکایی، نفت و گاز، تجهیزات خاص وارداتی |
| سازگاری با پیچ و مهره | فقط با پیچهای M | فقط با پیچهای اینچی |
| احتمال اشتباه در انتخاب | کم (به دلیل استانداردسازی) | بیشتر، به‌خاطر شباهت برخی سایزها |
| تشخیص روی قلاویز | حرف M در ابتدای سایز | اعداد کسری + TPI (مثل 1/2-13) |
| کاربرد برای کارگاه‌ها | عمومی‌ترین انتخاب | برای دستگاه‌ها و قطعات وارداتی ضروری |
| احتمال جایگزینی | قابل‌جایگزین نیست | قابل‌جایگزین نیست |
تفاوت قلاویز متریک و اینچی از نظر اندازه قطر
در رزوه‌کاری متریک، قطر کاملاً مشخص و میلی‌متری است (مثل ۶، ۸، ۱۰ میلیمتر). اما در رزوه اینچی، قطر بر اساس نسبت‌های کسری مانند 1/4 یا 5/16 بیان می‌شود.
به همین دلیل اندازه‌ها حتی اگر نزدیک باشند، دقیقاً برابر نیستند. مثلاً:
1/4 اینچ = 6.35 میلیمتر
که ممکن است نزدیک M6 باشد اما برابر نیست.
تفاوت متریک و اینچی از نظر کاربرد صنعتی
صنایع داخلی ایران و اروپا به‌طور کامل از سیستم متریک استفاده می‌کنند. اما صنایع آمریکا، شرکت‌های نفتی با تجهیزات وارداتی، ماشین‌آلات راه‌سازی و ابزارآلات خاص همچنان از سیستم اینچی استفاده می‌کنند.
بنابراین انتخاب نوع قلاویز کاملاً بستگی به استاندارد سازنده قطعه دارد.
آیا می‌توان قلاویز متریک را جایگزین اینچی کرد؟
خیر. حتی یک مقدار بسیار کوچک اختلاف در گام یا زاویه باعث می‌شود رزوه همخوانی نداشته باشد. فشار اضافی ممکن است باعث شکستن قلاویز شود و پیچ درست بسته نشود.
به همین دلیل همیشه باید از همان استاندارد موردنیاز قطعه استفاده کرد.
انتخاب قلاویز مناسب برای رزوه‌کاری حرفه‌ای
برای انتخاب قلاویز مناسب، باید ابتدا مشخص کنید قطعه شما متریک است یا اینچی. سپس جنس فلز، نحوه رزوه‌کاری (دستی یا ماشینی)، گام موردنیاز و محیط کاری را تعیین کنید.
در نهایت، بهتر است از برندهای معتبر مانند Insize، Yato، TopTul و HSS استفاده کنید تا دقت رزوه‌کاری بالا باشد.
اشتباهات رایج هنگام انتخاب قلاویز متریک و اینچی
- اشتباه گرفتن واحد گام
- استفاده از پیچ متریک برای تست رزوه اینچی
- تشخیص اشتباه در دستگاه‌های وارداتی
- استفاده از قلاویز دستی به‌جای قلاویز ماشینی
- انتخاب سایز اشتباه به دلیل شباهت عددی
این‌ها خطاهای رایجی هستند که باعث خراب شدن رزوه و شکست ابزار می‌شوند.
خرید قلاویز متریک و اینچی از ابزار تی‌ام
فروشگاه ابزار تی‌ام مجموعه کاملی از انواع قلاویز متریک و اینچی در سایزهای مختلف ارائه می‌دهد.
از ست‌های کامل رزوه‌کاری گرفته تا قلاویز ماشینی، حدیده، آچار قلاویزگیر و روغن رزوه‌کاری همگی در ابزار تی‌ام با ضمانت اصالت کالا عرضه می‌شوند.
کارشناسان ابزار تی‌ام می‌توانند دقیقاً بر اساس نوع کارگاه شما، بهترین مدل را معرفی کنند.
برای انتخاب ابزار رزوه‌کاری مناسب و بررسی ست‌های کامل، مقاله‌ی «راهنمای خرید ست قلاویز و حدیده؛ هر آنچه برای رزوه‌زنی حرفه‌ای باید بدانید» را در بلاگ ابزار تی‌ام بخوانید تا بتوانید بهترین مدل را برای کارگاه خود انتخاب کنید.
جمع‌بندی
شناخت تفاوت قلاویز متریک و اینچی برای هر فردی که با رزوه‌کاری سروکار دارد ضروری است. این دو سیستم از نظر گام، واحد اندازه‌گیری، کاربرد و استانداردهای صنعتی کاملاً با هم متفاوت‌اند.
اگر ابزار درست انتخاب شود، رزوه تمیز، دقیق و استاندارد خواهد بود. اما انتخاب اشتباه باعث خراب شدن کار، شکست ابزار و هزینه‌های اضافه می‌شود.
با شناخت تفاوت‌ها و انتخاب قلاویز مناسب از ابزار تی‌ام، می‌توانید رزوه‌کاری دقیق و حرفه‌ای انجام دهید.
